Boya Hataları 1 – Kabarcıklanma
Yüzeyde tek tek ya da gruplar halinde küçük kabarcıkların görülmesi durumudur. Kabarcıklar son katın altındaki katlardan birisinde ortaya çıkar. Eğer bunlardan birkaç tanesi dikkatlice açılırsa, kabarcıklanmanın kaynaklandığı kat rahatlıkla görülebilir. Kabarcıklanma genellikle boya sisteminin uzun süre neme maruz kalmasından kaynaklanır.
Nemli havalarda küçük miktarda su buharı boya yapısına absorbe olur ve sonra kuru koşullarda yeniden buharlaşır (ozmoz). Bu süreç normaldir ve iyi kurulmuş bir bitirme sürecine zarar vermez. Bununla birlikte, zayıf işlenmiş astar boyalar higroskopik/su çözünür maddeler (tuzlar) olarak geride kirletici olarak kalacak ve şartnamede belirtilen maximum tuz miktarından fazla olan yüzeyde ki tuz havadaki nemi çekecek ve daha sonra kabarcıklanma oluşumuna neden olacaktır. Bu olay tuzlu su çözeltisi konsantrasyonuna bu da su kabarcıklarının boya filmini kaldırmasına sebep olur. Kabarcıklar çeşitli boyut, desen ve sıklıkta ortaya çıkabilir ve tabakalar arasında veya tüm film altında oluşabilir. Kuru havada daha çok kabarcık geçici olarak ikamet eder.
Boya filminin içersinde ya da altında bulunan gaz veya sıvıların boyanın yapışma kuvvetinden daha büyük bir basınç oluşturması kabarcıklanmaya yol açar. Daha ziyade fırın boyalarda görülür.
Zayıf yüzey hazırlığı, katodik ayrılma, yüzey kirliliği vs. nedeniyle meydana gelen en basit yapışma problemidir. Kabarma durumu daha çok gemilerin su altı bölümü, balast tankları ve nakliye ya da depolama tanklarının içleri gibi sıvı içine batmış bölümlerin kaplamalarında bulunur. Ancak aynı zamanda nemin yüksek olduğu ve yoğunlaşmanın sık yaşandığı yerlerde de görülür.
Boya filminin küçük alanlar halinde yapıştığı yüzeyden ayrılarak kabarcık şeklini alması ısı veya nemin sebep olduğu, boyanın üzerindeki oyuklar, kubbe şeklindeki formülasyonlar da kabarcıklanmaya tanım olarak gösterilebilir.
Solvent tamamen uçmadan önce yüzeyi kuruyan boya filminde solventin hapis olması sonucunda da kabarcıklanma oluşabilir. Örnek : Nemle kürlenen ürethanlar (co2 gaz salımı)ve nemle kürlenen etil silkat çinko astarlarda (etil alkol salınımı) görülebilir.
Kabarcıklanma, boyanın tam yapışmamasından meydana gelen kaplama hatasıdır. Bazen kabarcıklar kurudur bazen de içinde sıvı bulunur. Kabarcıklar bazen küçük bazen de büyük olurlar ve genelde yarı küre şeklindedirler. Kabarcıkların boyutları boyanın yüzeye yapışmasına ya da katlar arası yapışmaya, kabarcık içindeki gazın ya da sıvının iç baskısına bağlı olarak değişir. Kabarcıklanmanın boyut ve tür standart testleri ASTM D 714-2 ve ISO 4628-2 de anlatılmaktadır.
Ahşap üzerindeki boyanın pullanması/kabarması genellikle boya tabakası altındaki nemin bir sonucudur.
Nedenleri
Boyalı yüzeylerde kabarcıklanmanın diğer boya kusurları gibi çok değişik sebepleri olabilir. En sık bilinen ve görülen nedenleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
Ø Köşelerde, keskin kenarlarda, dekoratif şeritlerde zımpara suyu kalması
Ø Uygulama havasındaki kirlilikler, polyester ürünlerin yetersiz izolasyonu
Ø Boyanın altındaki tabakaya güçlü bir şekilde yapışmaması
Ø Boyama sistemindeki herhangi bir zayıflık nemin genleşip kabartı haline gelen bir hava kabarcığı oluşturmasına neden olur.
Ø Mamül malzemenin uygun viskozitede uygulanmaması, sıcak havalarda çok kalın kat uygulama yapılması, katlar arasında solventlerin buharlaşmasına fırsat verecek sürelerde beklenilmemesi, uygulama sırasında hava basıcının yüksek olması problemin nedenleridir.
ØHavadaki nemin yüksek olması bir diğer faktör olarak karşımıza çıkar.
Ayrıca yapısı kir, yağ, gres yağı, cila pullanma da kirlilik etkenleri nedeniyle bozulmuş ahşap üzerine uygulanan boya sonrasında da görülebilir. Ahşaptaki oynamalar, özellikle de pencere çerçevelerinin derzlerinde meydana gelen hararetler boya üzerinde baskı yaratarak çatlamalara neden olabilir. Bu da rutubetin ahşaba işlemesine ve zamanla pullanmaya yol açar.
Ø Pistole havasının temiz olmaması, atölye aletlerinin kirli olması, önceki tamir izleri bile kabarcıklanmaya sebep olabileceğinden dolayı bu konularda da gereken hassasiyeti göstermekte fayda vardır.
Ø Nemli veya ıslak yüzey üzerine yağlı veya alkid boya uygulanması dış duvarlardan eve giren nem özellikle iyi hazırlanmamış yüzeylerde, boya kuruduktan hemen sonra yüksek nem sonucu boya filminin patlayarak kalkması, kalitesiz boya kullanımı eski boyanın yeni boya içindeki solventleri emmesi yüzeyden temizlenmemiş sıvı sabun veya deterjan artıkları, yüzeyi ya da katlar arasındaki alanı kirleten çözünebilir tuzlar diye sebepleri çoğaltmak mümkündür.
Ø Hiçbir kaplama %100 su geçirmez değildir. Katmanlar arasında buharlaşan nem, tuzu konsantre bir çözeltiye dönüştürebilir. Konsantre sıvıdaki basınç kabarcık oluşumuna neden olabilir. Bu durum osmoz olarak adlandırılır.
Ø Tahta üzerindeki budaklardan gelen reçine / reçine gazı da kabarmalara neden olabilir. Bu, koyu renklerin kullanıldığı ve özellikle güneye bakan dış yükselmelerin meydana geldiği bölümlerde sık karşılaşılan bir sorundur. Nedeni ise koyu renklerin açık renklerden daha fazla ışık emmesidir.
Sakınma Yöntemleri
Öncelikle boyanacak olan yüzeylerin tümünü temizleyip (yağ, mum, cila vb.) kabarcıklanmaya neden olabilecek dış olumsuzluklardan kurtulmamız gerekir. Kompresörlerin ve hava borularının düzenli aralıklarla drenajını yapıp sürekli olarak temiz bulundurmalıyız. Sadece önerilen boyama sistemlerini kullanmalıyız.(Blotter Test)
Nem kaynaklı kabarcıkların en aza indirilmesi için bütün çıplak metaller önceden işlemden geçirilmeli, zorlu hava koşullarında (ıslak veya nemli) sadece kuru zımpara uygulanmalı, bütün kompresörler ve hava borularının neme karşı korunması sağlanmalı, çalışılan yüzeyin boyama öncesi mükemmel bir şekilde kurutulmalı, yeterli miktarda son kat uygulanması sağlanmalı, son kata uygun alt kat kullanılmalıdır.
Kabarcıklar patlamazsa nem kendiliğinden buharlaşacak ve boya filmi orijinal görünümünü kazanacaktır.
Kabarcıklar baz kat veya metale (kabartının başladığı yer) ulaşılıncaya kadar zımparalanmalı ve yeniden boyanmalıdır. Metale kadar temizlik ve yeniden boya yapılması uzun süreli tek çözüm olabilir.
Katlar arasında en az 15–20 dakika beklenmelidir.
Giderme Yöntemleri
Bütün bu aldığımız önlemlere rağmen kabarcıklanma oluşmuşsa problemi şu şekillerde giderebiliriz:
Ø Boyadaki kabarcıklanma çok fazla ise boya olduğu gibi kaldırılır ve yüzey yeniden boyanır. Sadece birkaç kabarcıklanma söz konusu ise bu kabarıklar kazınır. Açık kalan yerler zımparalanarak kabaran yerlerin uçları köreltilir. Daha sonra bu bölgeler astarlanır. En sonunda da tüm yüzeye son kat boya sürülerek işlem tamamlanır.
Ø Boyanacak yüzeyin tamamını temizleyip yağ, mum ve cilalardan arındırmak gerekir.
Ø Sıcaklığın yavaş yavaş yükseltilmesi ile problem çözülebilir.
Ø Eğer kabarmalar bütün yüzey boyunca devam ediyorsa nemin sebebi ortadan kaldırılmalıdır.
Ø Rutubet ve su girebilecek boşlukları ve çatlakları tamir edip, havalandırma veya egzoz fan tesisatlarını göz önünde bulundurup kabarmaları yukarıda belirtilen şekilde gidermeli ve son kat boya uygulamasından önce astarlamayı unutmamalıyız.
Ø Tutulan çözücüler su emilimini artırabilir, kaplamada nem buharlaşmasına yol açabilir ve kabarcıklanma oluşabilir. Çözücü kokusu genellikle tutulan çözücülerle ilgilidir. Kabarcık yapıya yayılmışsa yeni bir sistem uygulamadan tekrar kumlayınız ve yıkayınız. Yerel alanlar için yeniden kaplamaya geçmeden önce kumlayınız ya da diğer mekanik temizlemeyi çıkarınız.
Ø Ahşap yüzeylerde ise açık olan derzler bir raspa yardımıyla tüm kalıntılardan temizlenir ve bir toz fırçasıyla fırçalanır. Daha sonra tüm budaklar ve reçineli damarlar uygun bir ahşap macunu ile macunlanır. Kuruduktan sonra zımparalanarak düzgünleştirilir ve tozu alınır. Astar işleminden sonra parlak veya yarı mat, son kat boya uygulamasına geçilir.
Tüm bu anlatılanlar özetle aşağıdaki tabloda verilmiştir.
KAYNAKLAR
1.CoatingsMall, Paint Defects Advice, Erişim tarihi: 21 Haziran 2016 https://www.coatingsmall.com/cap_data_docs/documentum/Training%20(BASF_Training)/Demo/Paint_Defects.pdf
2.Sanart Boya, Boya Hataları, Erişim tarihi: 21 Haziran 2016 http://www.sanartboya.com/boyaHatalari.swf
3.GERÇEK, S., Boya Laboratuarı, Milli Eğitim Yayınları, İstanbul, 1987.
4.TUNÇGENÇ, M., Boya Kusurları, Akzo Nobel Kemipol, İzmir, 2001.